Эмоционалды интеллект, яғни өз эмоцияларын басқару және басқалардың эмоцияларын тану қабілеті, баланың дамуы үшін өте маңызды. Эмоционалды дамыған балалар өмірде бақытты әрі табысты адамдар болып өседі. Бүгін біз эмоционалды интеллект ұғымын, оны дамытуға қажетті негізгі дағдыларды және эмоционалды тәрбиенің бес қадамын қарастырамыз.
Әлемге танымал психолог Джон Готтман эмоционалды интеллектісі жоғары балалардың өзіне сенімді болатынын, денсаулығы мықты, оқу үлгерімі жақсы және басқа адамдармен сәтті қарым-қатынас жасай алатынын айқын көрсетеді.

Осы дана сөздер туралы ойлана отырып, эмоциялар жай ғана өмірдің фонында өтпейтінін түсіну сізге қиын емес деп үміттенемін: олар бір нәрсеге деген көзқарасқа және біреумен қарым-қатынасқа әсер етеді, сондай-ақ адамның шешім қабылдау сияқты маңызды процесіне қатысады. Көбінесе шешім қабылдауға эмоциялар кедергі жасайды деп айтады, алайда эмоциялар ынталандырады, ондай сәтте адам шешім қабылдауға, яғни жауапкершілікті өзіне алуға бейімделеді. Шешім қате болуы мүмкін, дәл сол сияқты эмоциясыз қабылданған шешім де қате болуы мүмкін; қателік болмау үшін эмоционалды интеллектті дамыту қажет — дәл адамның ақыл-ойын дамытқандай.

Әдетте ата-аналар баласы қуанса, бірге қуанатыны белгілі. Ал бала жыласа, ашуланса немесе басқа да жағымсыз эмоцияларын көрсетсе, ата-аналар оның көңілін тезірек басқа жаққа аударып, жақсы көңіл-күйге қайтарғысы келеді. Ал саналы ата-аналар балаға эмоционалды тәрбие беріп, жағымды да, жағымсыз да эмоцияларды дұрыс түсініп, қабылдауға көмектеседі. Олар балаға өз эмоцияларын дұрыс сезініп, түсінуге қолдау көрсетеді.

«Сенің кез келген сезімдерің мен эмоцияларың, жақсы болсын, жаман болсын, өте маңызды. Олар сенің бір бөлігің». «Ой жұмбақ-2» мультфильмінде эмоционалды тәрбиенің басты идеясы көрсетілді: барлық сезімдердің, соның ішінде жағымсыз сезімдердің де пайдасын түсіну. Басты кейіпкер Райли барлық эмоцияларын қабылдауды және оларды басып тастамауды үйренеді. Нәтижесінде қуаныш эмоциясы Райлидің мінез-құлқына басқа сезімдердің әсер етуіне кедергі келтірмейтін болады.

Ата-аналар балаларына жанашырлық танытып, оларға жағымсыз сезімдермен күресуге көмектескенде, олардың арасында өзара сенім мен байланыс орнатылады. Эмоционалды тәрбиелеу балалардың даму кезеңдерінің барлығында жақын қарым-қатынасты орнатуға көмектеседі. Балаларды сәтті тәрбиелеудің кілті күрделі теорияларда, отбасылық ережелерде немесе мінез-құлық формулаларында емес, баласына деген махаббат пен мейірімділік сезімінде жатыр. Жақсы тәрбие сіздің жүрегіңізден басталып, балалардың түрлі эмоцияларды бастан өткерген сәттерінде: күйзелу, ашулану немесе қорқу кезінде жалғасады. Бұл маңызды сәттерде қолдау көрсету болып табылады.

Эмпатия – бұл өзіңізді балаңыздың орнына қойып, сәйкесінше әрекет ету қабілеті. Эмпатия – бұл басқаның сезімдерін түсіну қабілеті. Джон Готтман ата-аналардың балаларымен қарым-қатынаста эмпатияны орнатып, олардың эмоционалды интеллектін арттыру үшін бес қадамды ұсынады.

1-қадам. Баланың эмоцияларын түсіну. 
Ата-аналар балалардың не сезіп жатқанын түсіну үшін, алдымен өз эмоцияларын, яғни эмоционалды түрде саналы болуды үйренуі қажет.
2-қадам. Эмоцияны – жақындасу және үйрену құралы ретінде пайдалану. 
Ата-аналар балалардың жағымсыз эмоцияларын жақындасу мүмкіндігі ретінде пайдаланса болады. Бала ойыншығын сындырған кезде, немесе ол жараланған кезде оның эмоциялары мен сезімдеріне қызығушылық таныта отырып, сіз өзара қарым-қатынасыңыздың негізін қалайсыз. Бала сізді жақын адам екенініңізді сезінеді, сіздер бірлесіп жұмыс істеуді үйренесіздер және үлкен дағдарыс кезінде бірге қарсы тұра аласыздар.
3-қадам. Баланы жанашырлықпен тыңдау, оның сезімдерін түсіну және растау. 
Тыңдау кең мағынаға ие, жанашыр ата-ана көздерін, қиялын, сөздерін және ең бастысы – жүректерін пайдаланып, балалардың не сезіп жатқанын сезінеді.
4-қадам. Балаға эмоцияларын сөзбен атап көрсетуіне көмектесу. 
Зерттеулерге сәйкес, эмоцияларды сөзбен анықтау жүйке жүйесін тыныштандырады және балаларға жағымсыз жағдайлардан кейін тезірек қалпына келуге көмектеседі.
5-қадам. Шектеулерді енгізу + проблеманы шешуге көмектесу. 
Ата-ана баланы шешім қабылдауына бағыттай алады, бірақ уақыт өте келе бала жетекші рөлді өз қолына алып, қиын мәселелерді өз бетімен шешуді бастайды.

«Жоғары IQ бар, бірақ EQ төмен адамдар стереотипті ботаниктерге айналады: сыншыл, менсінбейтін, тұйық, өз сезімдерін білдіре алмайтын, эмоциялық тұрғыдан дамымаған. Ал керісінше, эмоционалды интеллектісін дамытқан адамдар сабырлы, ашық, адал және қамқор болады. Олардың қызық, бірқалыпты эмоциялық өмірі бар — олар өзімен, басқалармен және өмір сүріп жатқан қоғамымен үйлесімді өмір сүреді». — Дэниел Гоулман

Эмоционалды тәрбиелеуді тұрақты түрде іс жүзінде қолдану ата-аналар мен педагогтерге өз сезімдерін жақсырақ түсінуге және оларды ашық көрсетуге көмектеседі. Эмоционалды тәрбие әрдайым тиімді бола бермейді, сондықтан басқа қосымша стратегияларды сынап көру қажет. Сонымен қатар, эмоционалды тәрбиелеу дағдыларын бағалап, дамытуға, өз тәрбие стиліңізді анықтауға болады. 
Сондықтан ата-аналарға негізгі ұсынысымыз: Джон Готтманның «Баланың эмоционалды интеллектісі» атты кітабын қолдану. Ол сіздерге өз сезімдеріңіз бен эмоцияларыңызды, сондай-ақ баланың сезімдерін және эмоцияларын түсініп, қабылдауды үйретеді. Кітап балалармен мықты эмоционалды байланысты орнатуға көмектеседі.